Kurumsal Kaynak Planlamasının gelişme noktasının insan olduğunu her zaman söylemişizdir. İnsan faktörü, değişimin olduğu her noktada önem kazanıyor. Zira sürdürülebilir kılmak, tamamen insan faktörüne bağlıdır. Danışmanlar ordusu ile kurguladığınız çalışmaların devam etmesi sadece yönetimin kararlılığı ile değil tüm çalışanların dahil olması ile mümkündür. Bu bizi sürdürülebilir çalışmalara götüren önemli bir bakıştır.
İnsan deyince sadece iş arkadaşlarımızı düşünmeyelim. 2013 yılında Toyota’yı gezerken tanıtım kısmında bir müddet takılmış ve “Paydaşlara Saygı” kısmını incelemiş ve çok değerli bulmuştum. Paydaşları 5 noktada toplamış: Çalışanlar, Müşteriler, İş Ortakları, Toplum ve Çevre. Her biri o kadar önemli konular ki hemen aklımıza gelen önemli birkaç noktaya dikkat çekeyim. Çevre ve emisyon konusunda bir otomotiv üreticisine Dünya’da verilen büyük cezaları biliyoruz. Toplum ve Endüstri 4.0 ile gelen teknolojik gücü yönetecek akıllı insanlar ile Japonlar’ dan Toplum 5.0 yaklaşımını gördük. Toplu iş görüşmelerinde yaşanan açık kalan mikrofon ile çalışanlar adına yapılan görüşme ve ortaya çıkan güven sorunu gündeme bir ara oturmuştu. Öldüresiye pazarlık kültürü ile değil iş ortağım sürekli kalsın ki her zaman onunla birlikte iş yapabilelim yaklaşımında olan firmaların batmadığına tanık olduk. Bunları çoğaltmak mümkün zira kendi işletmenizde ve çevrenizde sıkça karşılaşıyorsunuz. Peki ya Müşteriler!
“Müşteriler ne ister!” Sorusuna Yalın Üretim bakış açısında değerlendirelim. Müşteri sorunsuz bir mamul veya hizmeti en uygun fiyat ile almayı hedefler. Sorunsuz bir mamul/hizmet veya uygun fiyat ile üretmek Yalın Üretimin bakış açısı ile örtüşmektedir. Üretim sırasında israfları ortadan kaldırmanın, katma değerli işleri organize ederek, yapıldığını biliyoruz. Sorunumuz bazen bu adımları bilsek bile nasıl başlayabileceğimiz noktasında kilitlenebiliyor. İşte bu kısımda mentorluk (Danışmanlık değil) devreye giriyor. Danışmanlık yöntemi anlatır ancak mentorluk uygun nasıl yapılması gerektiği noktasında fikir üretir ve sizin kabul ettiğiniz düşünceyi uygulamaya geçirir.
Sizlere Yalın Üretimi bir örnek vererek bu adımların nasıl atılması gerektiğinden kısaca bahsedeceğim. Bir danışman bakışı ile olayları incelerken, Mentor olarak da size uygun çözümleri oluşturmanız yolundaki kolaylıkları aktaracağım.
Öncelikle, Şekil 1 deki mutluluk çarkımızı biraz anlatmak isterim: Mutluluk Çarkı, kişisel olarak çizdiğimizde, hayatımızda kat edeceğimiz yolu, faktörleri, ne kadar hızda ve neleri değiştirerek yapmamız gerekenleri bize özetleyen o günün bir fotoğrafıdır. Düzenlenmiş bir mutluluk çarkı Şekil 2 de çizilmiştir. Buradaki birkaç adımı açıklayalım; örneğin “Arkadaşlık ve Aile” açısından bakacak olursak kültürlü ve anlayışlı bir aileniz ve her zaman her konuda yanınızda olabilecek arkadaşlarınız olsa 10 üzerinden kaç verirdiniz? Bunu kendi içinizde değerlendirme yaparak, mesela 10 üzerinden 8 diyelim. Para durumunuzu da orta gelirli bir çalışan olarak bakacak olursak, 10 üzerinden 5 olarak ölçümleyebiliriz. Kişisel Gelişim, Eğlence/Hobi, Fiziksel Koşullar, Sağlık, Romantizm ve Kariyer açısından da değerlendirip, notlarımızı işaretliyoruz. Belirlediğimiz bu rakamları çarkımıza koyup tarıyoruz. İşte o sıfırdan itibaren taranmış kısımlar, o kişinin mutluluk çarkını ortaya çıkartıyor. Ve bunu masa başınızdaki panoya yerleştiriyorsunuz. Ancak bu çarkı çıkartmak yeterli değil. Sıradaki yaklaşım şöyle oluyor: Paranızı 5 ten 6 ya çıkartmak için ne yapmak gerekiyor? İşte bununla birlikte, bir projenin adımlarını oluşturan kısımlar dönmeye başlıyor. Para kazanmak için terfi yapmanız gerekiyor olabilir. Bunun için de kariyer olarak İngilizce eğitimi istendiğini farz edelim. İngilizce eğitiminiz için kurslar araştırmak ve terfiinize etki edecek uygun zamanı belirlemek, proje başlangıç adımlarınızın oluşmasını sağlayacaktır. Bu kariyer kısmınızı 1 tık ilerletirken, para seviyenizi de 1 adım arttırmış olacaktır. Böylece mutluluk çarkımız, adım adım düzgün dönmeye ve bizi daha iyi bir yaşama götürmeye başlamış olacaktır.
Çarkımızı ne kadar düzgün çevirebilirsek mutlu yaşantımız o kadar yüksek olacaktır. Örneğin ekonomik seviyenizin 1 adım atlaması size yeni kapılar açarken, bu da sizi daha mutlu kılabilecektir. Bu adımların neler olabileceğini aşağıdaki Form 1’e doldurarak, ufak ufak projelendirmeğe başlıyorsunuz. Ancak bunları yaparken olabilirlikleri dikkate almanızı ve basamakları üçer beşer değil, adım adım oluşturmanızı daha değerli bulurum. Zira bu daha kalıcı ve daha uygun koşulları beraberinde getirecektir.
Şekil 1
Şekil 2
Form 1 – Proje adım izleme
Gelin bu mutluluk çarkını Yalın Üretim açısından değerlendirelim: İlk önce israflarımız açısında bakacak olursak, artık bunun adını mutluluk çarkından çıkarıp “kara delik” olarak anabiliriz. Bir işletmenin en önemli kara delikleri nelerdir dediğimde, gereksiz maliyetler ve israflar olarak karşımıza çıkacaktır. Fazladan üretim, gereksiz/fazla ara stok, beklemeler, fazladan işlemler/süreçler, düzeltme/tamiratlar, gereksiz taşıma, fazladan hareket 7 büyük israf kalemidir. Kayıplarımız da israflarımız gibi azaltılması gereken kalemlerdendir. 6 büyük kaybımız ise: Duruşlar (Breakdowns), Kurulum ve Ayarlar (Setup/Adjustments), Küçük Duruşlar (Small Stops), Düşük Hız (Reduced Speed), Başlangıçtaki Retler (Startup Rejects), Üretimdeki Retler (Production Rejects) dir. Bu israf veya kayıp kalemlerini ortadan kaldırmak, işletme içinde kara deliklerin yavaş yavaş azalmasını hatta bazı zararlı faaliyetlerin tamamen ortadan kalkmasını sağlayacaktır.
Örneğin önemli israflarımızdan biri olan “Fazladan Üretim”i irdeleyelim. Neden fazladan üretiyoruz? Her işletmenin kendine özgü birkaç açıklaması olsa bile temelde birkaç tanesi şöyledir;
- Ne olur Ne olmaz üretimleri;
Sağlamcı yaklaşımdır ne olmaz ne olur üretim anlayışıdır. İşi sağlama alır, ola ki bir aksilik çıkar ise yedek olarak gönderebilelim diye maliyetine katlandığımız üretim fazlalığıdır.
- Belirsiz netleşmeyen müşteri ihtiyaçları;
Müşteri talepleri netleşmedikçe ona hazırlık yapmak için yapılan üretim fazlası mamullerdir.
- Tahminlere göre üretme;
Deneyimli satış veya üretim yöneticilerin öngördükleri hazırlık yapmak için yapılan üretim fazlası mamullerdir.
- Uzun Kurulum (Setup) süreleri;
Kalıp değişimleri, makine hazırlama, bilgisayar ile aktarımı bilmeden kurgulanan tezgahlar dan dolayı geçen zamanların hepsi ortadan kaldırılması gereken veya en azından süreleri azaltılması gereken adımlardır.
- Mühendislik değişiklikleri;
Sipariş bazlı mühendislik işlemlerinde sıkça karşılaştığımız durumdur. Ani gelen bir talep ile ortaya çıkan hızlı çizimler, atlanmış detaylardır. Üretime başlama ile bu çizimler yeniden değişebildiği gibi buna bağlı malzeme ve ekipman ihtiyaçları bile değişe gelmektedir. Böyle durumlara sebebiyet vermemek için müşteri ile doğru organize olarak mühendislik değişikliklerini ortadan kaldırmak gerekir.
- Kötü uygulanan otomasyon;
Endüstri 4.0 ile içerdeki tezgahlardan verilerin alınarak yapılan adımlar bütünüdür. Bu bilgiler alınırken süreçlerin çok iyi analiz edilmesi ve bu süreçlerin içeriğine göre otomasyonun yapılmış olması gerekir. Ancak çoğu zaman bu kabusa dönüşebilir. Bu da bize otomasyon hazırlığı ve çalışması için geçen sürenin artmasına sebebiyet verir.
| Fazladan Üretim ve Puanlar
1. Ne olur Ne olmaz üretimleri (8) 2. Belirsiz netleşmeyen müşteri ihtiyaçları (6) 3. Tahminlere göre üretme (8) 4. Uzun kurulum (set up) süreleri (5) 5. Mühendislik değişiklikleri (4) 6. Kötü uygulanan otomasyon (4) |
Şekil 3. İsraf Kara Deliği |
Şekil 3’te görüldüğü gibi amacımız; taranmış bölgeyi azaltmak, hatta mümkün ise sıfıra indirgemektir. Her bir üretim fazlası adım için gerekli hamleler Form 1 deki proje içine taşınarak, uygulaması takip edilecektir. Böylece Üretim Fazlası Kara Deliği için bir kişinin sahipleneceği bir proje oluşturulacak. Örneğin belirlenmeyen müşteri ihtiyaçlarında kritik noktaları seçenekli hale getirecek bir web çalışması yazılması ve bunun internet üzerinden müşterinin girmesine olanak verilmesi bir adım olabilir. Ve bu girilen bilgi müşterinin isteği olarak üretime sevk edilir. Belli bir aralıktan sonra bunun değişemediği bilgisi oluşur ve sistemde düzeltme yapmasına izin verilmez. İşte bütün bu akış tek tek yazılır. Böyle bir yazılımın satın alınması için talep toplanmasından örnek uygulamaya geçişine, uygulamanın kabul edilip hayata geçirilmesine kadar tüm adımlar projelendirilip, ilgili kişi sorumlulukları atanarak takip edilmeye başlanır.
İşletmemiz içinde birçok kara delik vardır. “Sermaye” gibi tüm Kaynaklar o delikten geçip, bilinmeyene doğru yol almaktadır. Bu kara deliklerin öncesini ve sonrasının fotoğraflarını çekerek, işletmenin gelişmesini ve kayıpların nasıl azaldığını görebilirsiniz. Bu yapıldıkça gelişmeler kolaylıkla izlenecek ve ilgili personellerin iş akışları ve yaptıkları doğru veya hatalar daha net görülebilecektir. Fotoğraflanmamış (Grafik, Analiz Raporu, KPI vb.) hiçbir bilgi, gelişmeyi karşı tarafa aktaramaz ve ilgili kişileri ikna etmesi oldukça zor olur.
Yalın üretim kara delik aracı türünden grafik ve analizler çözümlere olan yakınlığımızı arttırmada son derece önemlidir. Ve bu bilgilerin bir plan ve program ile projelendirilmesi ise tüm yöneticilerimizin beklentileridir. Bu verilerin toplanmasının işletme içindeki sorumluluğu öncelikle o bölüm yöneticilerine ve dolayısı ile üst yönetime bağlıdır. Elbette oluşan bilgileri doğru yerleştirmek ve kurgulamak da çalışanların görevi olacaktır.
İşletmelerinizin kara deliklerinin kapanması dileğimizle. Eylül 2019
Kenan Berkdemir
Endüstri Mühendisi
Mentor ve Danışman
Makina Mühendisleri Odası Ekim Sayısındaki yayınım için tıklayınız…
